فروش طرح پرورش زنبور وحشی ,طرح توجیهی زنبور وحشی , آموزش وراه اندازی ,09306131008

فروش طرح پرورش زنبور وحشی ,طرح توجیهی زنبور وحشی , آموزش وراه اندازی ,09306131008

زنبور عسل

زنبورعسل از راستا نازک بال است.زنبورعسل دهان جونده و مکنده

دارد.دگردیسی آن کامل است وبطور دسته جمعی زندگی میکنند وشامل سه دسته

هستند:1- ملکه که تخم میگذارد2- نرها که کارشان فقط بارورکردن ملکه

های جدید است3- کارگرها که ماده ی عقیم هستند واغلب متعددی دارند.

کندوی زنبورعسل یا به صورت جعبه های مکعبی به ابعاد50 سانتی مترکه

به آن کندوی*مدرن* میگویند و یا به صورت سبد که کندوی*بو*میگویند.

در قرآن هم سوره ای به نام نحل آمدهکه درآنجا جزئیات کامل زنبور در آن


بیان شده است.

زنبورانذ عسل علاوه بر نقش عمده ای که در افزایش محصولات کشاورزی از طریق

عمل گرده افشانی گیاهان ایفا می نمایند با تولید یک سری فراورده( عسل،موم،بره 

موم،ژله رویال،گرده،زهر و غیره) بخش عمده ای از نیازهای صنعتی،دارویی

وتغذیه ای را نیز تأمین می نمایند. 

نحوه پیدایش زنبورعسل:

مطالعات و بررسی های دانشمندان زیست شناسی نشان می دهد که حد اقل

150میلیون سال دراواخر دوره مزوزوئیک موجوداتی بنام زنبور عسل در محیط پنهان زندگی می کردند.آنها برای زمانیکه گلها وگیاهان به خواب زمستانی می روند و دیگر شهدی برای تغذیه ی زنبورها وجود ندارد در درون کندوهای خود به درست کردن عسل اقدام میکنند.میزان عسل تولیدی آنها معمولاًبیشتر از آن مقذاری است 

که خودشان نیاز دارند،از این رو اغلب انسان خود را شریک آنها در استفاده از این فرآورده های طبیعی میکند زنبور عسل ها همانند مورچه ها جانوران اجتماعی هستند که در درون کندوی خود کارها را تقسیم میکنند،یک گروه از زنبورعسل که در یک کندوزندگی میکنند شامل یک ملکه(ماده)،تعداد زنبورنرو تعداد بیشتری کارگر هستند. 

ساختمان مورفولوژیکی زنبورعسل:

بدن زنبورعسل بطور متراکم از موهای پوشیده است که دارای تارهای

جانبی کوتاهی می باشد وبه راحتی دانه های گرده را می گیرند. barbs 

درچشم های مرکب وپاها,موهای صاف وجود دارد,پاهای جلویی درحاشیه ی ساق موهای راست و خشن وکوتاهی دارد و برای تمیز کردن چشمها ازگرده گل بکار می برد و برس چشمی می گویند.بال های زنبوردر هنگام پرواز به وسیله ی قلاب هایی به هم درگیرمی شوند و یا بال به نظرمی رسندونوک این بال ها مسیر شکل را طی میکند.ممکن است400بار در ثانیه مرتعش شوند,آرواره های زیرین در کارگران صاف برای جمع آوری گرده وساخت شاخه ها بکار می رود.

قسمت های زیرین دارای آرواره ی مانند قاشک های طولی بوده وبرای جمع آوری گرده ی گل بکار می رود.

آب تحتانی تبدیل به خرطوم شده و ضمایم حسی بی سابیابلس در اطراف آن قرار 

دارد.مایع شهد در اثر عمل مکنده حلق به درون چینه دان بزرگ یا معده عسل 

کشیده می شود.چهارلب مثلثی دریچه ای را درست می کند و از ورود عسل به معده جلوگیری میکند.بجز موقعی که جهت تغذیه مورد نیاز است,روده ی زنبورعسل باریک دراز است و تقریباًبه 100لوله ی کوچک,مالپیکی اتصال دارد و روده راست بزرگ که به مفرجختم می شود .در انتهای بدن سوزن

وجود دارد که فقط در کارگرها و ملکه ها دیده می شود حس بویایی در زنبور 

ان عسل بسیار قوی وتیز است وسرها دارای تعداد چشم فراوان واحدهای بینایی

است و دارای مغز نسبتاًبزرگ است.زنبوران عسل قادر به تشخیص رنگ قرمزو سیاه از هم نمی باشند.

مطالعه زنبورعسل از نظر حشره شناسی:

الف- رده بندی و زنبورعسل:زنبورعسل جزو شاخه ی بندپایان و از رده ی حشرات و زیر رده ی بالداران و گروه حشرات با دگردیسی کامل راسته با ردیف بال غشاییان بالای خانواده ی اَپویدیو وخانواده یا تیره اَپیدیدا و جنس زنبور آپیس است؛لینه،طبیعی دان سوئدی برای اولین بار برای تقسیم بندی حیوانات از دو نام استفاده کرد؛نام اول نمایانگرنوع ونام دوم نرداد حیوان را مشخص می سازد.از روی این تقسیم بندی تمامی انواع زنبوران عسلی که فیزیولوژیکی و تشریحی مانند یکدیگرند به نام آپیس یا تیره نامیده میشوند وهراسی بعد از آپیس بیابد،موجب روشنی نوع زنبورعسل میشود.

انواع گونه های زنبورعسل

در میان انواع مختلف زنبوران عسل دنیا در حال حاضر4 نوع آن دارای ارزش اقتصادی هستند که عبارتند از:

1- زنبور عسل درشت( آپیس ایندیا) 

2- زنبور عسل ریز( آپیس دروستاتا)

3- زنبور عسل هندی( آپیس فلورا)

4- زنبور عسل معمولی( آپیس ملیفرا)

زنبور عسل درشت: 

این نوع زنبور در پاکستان جنوبی،هندوستان وسیلان زندگی می کند و بزرگترین زنبورعسل است که تا کنون شناخته شده است.این زنبور به حالت وحشی زندگی کرده و درزیرشاخه های درخت ویا صخره یک شان بزرگ عسل درست می کنند که عسل تولیدی آنها حدود50 کیلواست.زنبورعسلدرشت فقط در هوای آزاد قادر به زندگی بوده و تمایل زیادی برای مهاجرت از خود نشان می دهند. 

زنبورعسل ریز:

از همه ی زنبورها کوچکتر بوده تنها یک شان عسل در زیر شاخه های درخت درست می کنند. این زنبور به حالت وحشی در هندوستان وجنوب ایران در استان خوزستان تا چابهار زندگی می کند.میزان تولیدی آن بسیار اندک است. زنبورعسل هندی: 

جثه ی این زنبور عسل حدواسط زنبورعسل معمولی و زنبور ریز می باشد، درهندوستان،پاکستان،چین و ژاپن و قسمتی از افغانستان وجود داشته از شان سازی شبهت کاری با زنبورعسل معمولی دارد و چند،شان موازی هم درست می کنند.این نژاد قابلیت پرورش در کندو را دارد و دارای نژاد های مختلفی است،تولید عسل آن خوب و ارزش اقتصادی محلی دارد.

زنبورعسل معمولی:در حال حاضرغیراز مناطق قطبی در تمام قسمت های جهان پخش شده است.محل زندگی اولیه این نوع زنبوران دنیای قدیم یعنی خاورمیانه و بعدها به کشور های اروپایی انتقال یافته است.به علت بهره ی فراوان و در عین حال سهولت پرورش بیشتر از انواع دیگر مورد توجه جهانیان واقع شده است. 

ساکنین کندو

زنبورنر:

زنبورنراز تخم بدون نطفه تولید می شود،جثه ی آن حجیم ترو پهن تر از زنبور کارگر است و بدنش پوشیده از مواست؛هنگام پرواز صدای بالهای این نوع زنبور بیشتر از صدای بالهای زنبوران کارگراست.زنبورنر فقط کروموزوم های مادر را به ارث می برد،زنبور نر فاقد نیش بوده و قادر به جمع آوری گرده و نوش نیست،در کار کندو نیز دخالتی ندارد و حتی درخوردن غذا باید توسط زنبوران کارگر به او کمک شود چنانچه او را از کارگران جدا کنیم به زودی از بین خواهند رفت و نکته ی مهم اینجاست که تنها وظیفه ی زنبورنر جفتگیری به ملکه های جوان است.

زنبور نرتا روز هشتم پس از تولد در کندو به سر می برد و بیشتر اوقات را به استراحت می پردازد،از روز هشتم به بعد زنبورنر قادر به جفتگیری است.زنبورنر دارای تقریباً11 میلیون اسپرم است.

عمر طبیعی زنبورنر در حدود60 روزاست و تعداد آنها نیز در هر کندو600-500 عدد میرسد.زنبور های نر مجاز هستند که ازیک کندو به کندوی دیگر بروند و دوره ی دگردیسی آن نیز24 روز است. 

با تمام شدن شهد در منطقه کارگران آنها را از کندو بیرون رانده و بر اثر بی غذایی می میرند.این علامت تمام شدن گلها و هشداری به زنبور داران است،تا در انتقال کندوهای خود به منطقه پرگل دیگری آقدام کنند.

زنبورکارگر:

زنبورهای کارگر از نظر چثه کوچکترین آفراد کلنی را تشکیل میدهند،درطول مدت زمستان و اویل بهار جمعیت آنها مرتباً نقصان پیدا کرده و حال آنکه در اواخر بهار تعداد آنها رو به افزایش میگذرد.موقعی که کلنی در حداکثر رشد باشد، تعداد کارگران ممکن است به 50 یا 60 هزار هم برسد( درکندوی قوی) زنبوران کارگر ماده هایی هستند که تخمدان های آنها رشد نکرده و صفات ثانوی در آنها ظاهر نشده است.این زنبوران فقط در موارد استثنائی تخم میگذارند که قبلاً به آن اشاره شد.در زنبوران کارگر،مفصل اوّل پای آخر رشد کرده و در آن اندام های جمع آوری و نگهداری گل تعبیه شده است.به علاوه سطح زیر شکم دارای غددی است که از آنها مواد معطر ترشح میشود.

فعالیت های زنبوران عسل کارگر:

1- کارهای داخل کندو که عبارتنداز:1- پرستاری2- شان سازی3- انتقال غذا و پاسداری. 

2- کارهای خارج کندو که عبارتنداز:1- جمع آوری شهد،گرده بره موم و آوردن آب و غذا.

کارگرها تا 21 روز پس از تولد قادر به پرواز نیستند،در این مدت کارهای متفاوت را در داخل کندو به اقتضای سنشان بر عهده میگیرند به شرح زیر است:

پس از تولد نخست مقدار زیادی گرده گل و عسل میخورند تا قوّت بگیرند،سپس دو روز اول را به کار تمیز کردن بدن خود و سلولهایشان و همچنین کمک به تمیز کردن هم سن و سالهایشان می پردازند.در این مدت یک جفت غده شیری که در سرشان قرار دارد فعالیت و ترشح را شروع و ژله شاهانه یا شیر از خود ترشح میکنند.

از روز سوم به بعد به تغذیه لاروهایی که سنشان از 3 روز بیشتر است،می پردازند،

از روز پنجم پس از تولد که غده های شیری به حداکثر رشدشان رسیده ونقص های آنها رفع شده،وظیفه ی تغذیه ی ملکه و لاروهای جوانی که سنشان بین1تا3 روز است را به عهده می گیرند و این وظیفه را تا روز دوازدهم پس از تولد انجام میدهند.از آنچه گفته شد این نتیجه مهم را می گیریم که ملکه فقط به وسیله ی زنبوران جوانی تغذیه میشوند که سن آنها بین 5 تا 12 روز است.

از روز سیزدهم 3 جفت از 4 جفت غدد مومی که زیرشکم کارگران قراردارند،شروع به ترشح کرده و زنبور های جوان را مجبور به موم سازی میکنند،این کار را تا روز هجدهم پس تولد ادامه میدهند،بنابراین باید معتقد شویم که وی تنها 6 روز موم ترشح میکند و پس از آن غدد مومی آنها از کار می افتد.

از روز هجدهم کارگران جلوی سوراخ پرواز و در داخل کندو نظارت بر رفت و آمد زنبورها ودر صورت لزوم دفاع از آنان را به عهده گرفته و در ضمن گاهگاهی هم پرواز کوچکی را برای جهت یابی درا طراف سوراخ کندو انجام میدهند.

{ زندگی زنبور عسل کارگر در خارج کندو } 

این مرحله از زمانی شروع میگردد که زنبور قادر به پرواز شده و با مرگش خاتمه میابد.زنبورهای کارگر از روز بیست و دوم(22) به کارهای داخلی در کندو خاتمه داده و به کارهای خارج کندو مشغول میشوند.

کارگران به محض اینکه قادر به پرواز شدند به 4 دسته نامساوی تقسیم میشوند.

ملکه زنبورعسل:

قبل ازهر نکته در مورد زنبور عسل باید دانست که کلیه صفات در کندو به ملکه بستگی دارد. هر زنبور دار باید بداند که هم ملکه خوب وهم ملکه بد وجود دارد ازملکه خوب و کامل کندوی قویتری وهم عسل بیشتری برداشت میشود.

ملکه مادرکلنی است ارزش ملکه برای کندو در این است که یک جمعیت کافی از زنبوران کارگر و تعداد کافی زنبور نر تولید کند تا وظایف کندو را انجام دهند.ملکه انتقال دهنده صفات اجداد خود همچنین صفات نرهایی است که با آنها جفتگیری کرده است لذا خصوصیات کندو مانند زنبوران میزان جمع آوری شهد و گرده تولید موم وآرام بودن در داخل کندو،مقاومت در مقابل بیماریها وچگونگی گذراندن زمستان به ملکه بستگی دارد.بنابراین داشتن صفات و رفتار ملکه برای زنبورداران لازم و اهمیت بالایی دارد.

درملکه بالها همانند شکل بالا تمامی شکم را می پوشانند.سینه ملکه از سینه ملکه کارگر بزرگتر است و با استفاده از همین خاصیت،پنجره ملکه را طوری ساخته اند که بین دو طبقه کندو قرار می دهند و فواصل راههای عبور آن طوری است که فقط کارگران به دلیل کوچک بودن چثه قادر به عبور از آن بوده و زنبوران نر و ملکه نمیتوانند از آن عبور کنند.از این پنجره ها در پرورش ملکه و یا جلوگیری از گسترش بیش از حد تخم ریزی ملکه در همه طبقات کندو استفاده میکنند.

ملکه در داخل کندو:

معمولاً در محوطه پرورش نوزاد به سر میبرد،مگر در حالی که کندو را به هم زده باشند.همیشه ملکه را تعدادی زنبور کارگر( 10 تا 12) عدد که ملازم نامیده می شوند،در حالی که سرهمه آنها متوجه ملکه است،حلقه وار احاطه کرده و او را پرستاری و تغذیه میکنند.

طرز پیدا کردن ملکه در کندو:

برای پیدا کردن ملکه باید ابتدا یک یا دو قاب کناری کندو را که اغلب فاقد تخم ولارو هستند ملاحظه و به کنار کندو تکیه داد.سپس بقیه قابها را یک به یک بازدید کرد.قابها را باید درست بالای کندو نگه داشته تا چنانچه ملکه به دلیل سنگینی شکم از روی قاب به پایین افتاد،به داخل کندو بیفتد و گرنه در خارج از کندو ممکن است زیر پا لِه شده و یا نتواند راه خود را به داخل کندو پیدا کند.برای حصول اطمینان از وجود ملکه در کندو لازم نیست که حتماً خود ملکه دیده شود.ملکه های علامت گذاری شده خیلی آسانتر پیدا میشوند،برای علامت گذاری ملکه ها می توان از لاک ناخن استفاده کرد.علامت باید در قسمت وسط پشت سینه زده شود....

پرورش ملکه در کندو:

زنبوران کارگر در موقع لزوم به طور طبیعی از میان لاروهای یک روزه کارگران،

لارو ملکه را انتخاب می کند،زیرا در این مرحله امکان زنده ماندن ملکه بیشتراست.

ملکه تخمهایی را که باید کارگران از آن ملکه پرورش دهند در حجره های مخصوصی که از حجره کارگر ونر بزرگتر و وسیعتر میباشد که اصطلاحاً به نام سلول ملکه یا شاخون ملکه نامیده میشود،میگذارد.مراحل رشد ملکه شبیه مراحل رشد کارگراست.زنبوران کارگر مقدار زیادی ژله در انبار ملکه انباشته می کنند.

لارو ملکه با تغذیه کافی از ژله رویال با کیفیت و ترکیبات مخصوص به یک زنبور ماده با تخمدان های تکامل یافته تبدیل میشوند. 

حالات پرورش ملکه در کندو:

به طورطبیعی در سه حالت در یک کندو ملکه پرورش داده میشود.

1- موقعی که ملکه به طور ناگهانی در اثر ابتلا به یک بیماری و یا وارد شدن ضربه ناگهانی و پیش آمد های دیگر که درحین کار با مندو از بین برود و کندو یتیم بشود( حالت اضطراری)

2- موقعی که کندو خود را برای دادن بچه کندو آماده میکند( تکثیر)

3- موقعی که ملکه کندو پیر یا معیوب ویا بیمار باشد و قادر به تخم گذاری در حد کندو نباشد و کندو بخواهد ملکه دیگری برای جانشینی او پرورش دهد( حالت جانشینی)

تغذیه لاروها:

تمام لاروهایی که از دو نوع تخم( بارور شده یا نشده)به وجود می آیند،به عبارت دیگر هر سه نوع لارو( کارگر،نرو ملکه) در دو روز اول زندگی، حیات خود 

7

با ژله تغذیه میشوند و بعد از آن بسته به این که لاروها مربوط به کدام گروه باشند،

نوع و کیفیت و مقدار غذای آنها تفاوت میکند،همان طوری که ذکرشد تغذیه لارو ملکه با ژله رویال زیادی ادامه می یابد؛ولی لاروهای زنبوران کارگرونر با غذای دیگری که مخلوطی از گرده و شهد است تغذیه می شوند. 

مقایسه ملکه باکره با ملکه تخمگذار: 

ملکه باکره با ملکه تخمگذار تفاوتهای مشخصی دارد که به طور خلاصه به شرح زیر است: 

جفتگیری ملکه:

حدود 5 روز بعد از تولد،ملکه تحرک وچابکی بیشتری یافته و از نظر بدنی آماده پروازجفتگیری میشود.

سن و نحوه جفتگیری:

در فاصله ی روز های ششم تا چهاردهم تولد درحوالی بین ساعت 10 تا 2 بعد از ظهر یک روز آفتابی و بدون باد ملکه به تنهایی از کندو خارج و احتمالاً مسافت قابل ملاحظه ای از آن دور میشود( فقط در فصل جفتگیری)این پرواز را به پرواز عروسی می نامند.جماعت زنبوران نر که در محل تجمع نرها قبلاً روی زمین نشسته اند،با پخش ماده جذب کننده نرها( فرمون )که توسط ملکه پخش میشود،زنبوران نر را به سوی خود کشانده و قویترین نرها به ترتیب با ملکه جفتگیری میکنند.این جفتگیری در ارتفاع 15ـ1 متری صورت میگیرد.

تعداد پروازهای جفتگیری:

ملکه در پرواز جفتگیری به طور متوسط با 9 زنبورنرجفتگیری کرده،این تعداد 

جفتگیری باعث کاهش خطر هم خونی و تقویت صفات خوب در کندو میشود.

8

ملکه تا 5 روز بعد از جفتگیری شروع به تخم ریزی کرده و دیگر هرگز از کندو خارج نمی شوند.مگر همراه بچه کندو،مدت پرواز جفتگیری بین 10 تا 30 دقیقه طول می کشد ولی کمتراز این مدت نیز امکان پذیراست. 

تخمگذاری ملکه:

بعد از جفتگیری ملکه: 

توجه زنبورداران کارگر به او نسبت به سابق بیشتر میشود و هنگامی که ملکه روی انها حرکت میکند تعدادی زنبورکارگر که ملازم نامیده میشود،(10ـ12 عدد) در حالی که سر همه آنها متوجه ملکه است،دراطراف او حلقه می زنند.

تنها وظیفه ملکه: تخم ریزی است و در هر کندو بیش از یک ملکه وجود ندارد همان طورکه اشاره شد تخم گذاری دو تا پنج روز بعد از آخرین جفت گیری شروع و چنانچه شرایط مناسب باشد در ظرف چند روز به ظرفیت قابل قبولی از تخم ریزی میرسد. یک ملکه خوب در فصل بهار و اوایل تابستان که جمعیت کندو به حداکثر میرسد و شرایط از نظر حرارت،رطوبت و میزان غذا مناسب است،روزانه حدود 2000 تا 2500 تخم می گذارد،باید توجه داشت که وزن تعداد تخم گاهی بیش از وزن خود ملکه است.

تخم گذاری در اواخر تابستان و پاییز( در مناطق سردسیر) به مرورکاهش می یابد و در فصل زمستان تخم گذاری قطع میشود و فقط در کندوهای پرجمعیت و قوی،تعدادی از تخم ها را پرورش میدهند.

عمر تخم گذاری:

ملکه ممکن است تا 5 سال زندگی کند ولی بهترین راندمان کار ملکه از نظر تخمگذاری در دوسال اول اوست.

عوامل مهم در پذیرش ملکه:

مهمترین عامل در پذیرش ملکه جدید توسط کندو که رعایت آن الزامی است،یکسانی ملکه جدید و ملکه قدیم از نظر تخم گذاری است.اگرکندویی دارای ملکه تخم گذاربوده وفصل تخمگذاری نیز جریان دارد،برای تعویض ملکه آن باید ملکه جدید حتماً بارور شده و آماده تخم گذاری باشد به نحوی که از نظر زنبورداران در عمل تخم گذاری وقفه ای حاصل نشود.

ساختمان بدن زنبورعسل

ازسه نظر ساختمان بدن زنبورعسل را می توان تشریح کرد:

الف- از نظر ساختمان خارجی 

ب- از نظر ساختمان داخلی

ج- از نظر مهمترین غده ها 

الف: ساختمان خارجی بدن زنبورعسل 

بدن هر زنبورعسل از سه قسمت مختلف تشکیل می شود:سر، سینه ، شکم

سر:در جلوترین قسمت بدن قرار داشته و شامل اعضای زیر است:

دوعدد چشم مرکب که در طرفین سر قرار دارد،هر چشم در زنبورنر تقریباً از ده هزار و در زنبورکارگر و ملکه از پنج هزار چشم ساده تشکیل می شود.بزرگی چشمها وسیله ای است که زنبوردار به کمک آن براحتی می تواند زنبورنر را از کارگر تشخیص دهد.زیرا چشمهای زنبورنر بزرگتر بوده و از عقب سر به هم می رسند ولی در زنبور کارگر و ملکه به هم نمی رسند.

2- سه عدد چشم خیلی کوچک در پیشانی به نام چشمهای ساده وجود دارد.

3- دوعدد آنتن یا شاخک که کار آنها لمس کردن و بوییدن است.هرآنتن ملکه وکارگر از12 قسمت و در زنبورنر از 13 قسمت به هم متصل شده است. 4- زنبورکارگر به وسیله ی خرطوم،شهد را از روی گلها جمع آوری و از راه دهان به داخل کیسه عسلی می فرستد.

سینه:از سه حلقه کتینی درست شده و اعضای زیر به آن اتصال دارند:

1- چهارعدد بال که دو عدد آنها بالهای جلویی و دو عدد دیگر بالهای عقبی نامیده می شوند.

2- شش عدد پا که جفت عقب آن دارای حفره هایی به نام سبد هستند. 

شکم:

در قسمت های انتهایی بدن قرار داشته،از 6 حلق کتینی پشتی و 6 قطعه شکمی تشکیل شده است.در انتهای شکم مخرجی برای دفع مدفوع دیده می شود واز راه همین مخرج ، زنبور قادراست خاری را که درداخل بدنش جای دارد، خارج کرده نیش بزند.نیش زنبورها مثل قلاب ماهیگیری دارای 15 تا 16 عدد خار وارونه است؛به همین دلیل هر وقت نیشش را داخل گوشت بدن پستانداران فرو کند قادر به بیرون آوردنش نبوده و هنگام خارج کردن آن در اثر تقلا پاره می شود.جراحات حاصله دراثر پاره شدن عضلات متصل به نیش پس از مدت کمی باعث مرگش شود. 

ب- ساختمان داخلی زنبورعسل:

زنبور پس از مکیدن شهد گل به وسیله خرطوم،آن را از راه مری به داخل کیسه عسلی می فرستد.در آنجا مقداری از آبش از راه جدار کیسه عسلی مقداری دیاستاز به داخل شهد غلیظ شده ریخته می شود.همین دیاستاز ها هستند که تمام خواص خوب و سلامتی آور را به عسل می دهند،کیسه عسلی که محل ذخیره عسل و شهد است به وسیله یک کانال قیفی شکل با روده بزرگ ارتباط دارد روده بزرگ به روده کوچک وصل بوده و روده کوچک به مخزن و مخزن به مخرج ختم میشود.ملکه و کارگرها هر دو ماده هستند و در داخل شکمشان یک جفت تخمدان قرار دارد.

ج- غده های مهم:

1- در داخل دو طرف سر کارگر یک جفت غده به نام غدد شیری وجود دارد که از خود ماده ای به نام شیر یا ژله شاهانه ترشح می کند.این غده ها فقط در سنین معینی ژله شاهانه از خود ترشح کرده و با آن ملکه وفقط لاروهای خیلی جوان را تغذیه میکنند.غدد شیری در زنبور نر وجود نداشته و در ملکه فقط اثری از آنها دیده می شود.در کاگران نیز پس از گذراندن سن معین و شروع پرواز این غده ها کم کم کوچک و غیرفعال می شوند.

2- یک جفت غده دیگر به نام غدد بزاقی نیز در سر دیده می شود.این غده ها همراه با یک جفت غده سینه ای به وسیله یک کانال مشترک ترشحاتشان را به داخل دهان زنبور می ریزند.

3- یک غده به نام غده زیر آرواره ای،همچنان که از نامش پیداست،در زیر آرواره زنبوران دیده می شود که در کارگران خیلی کوچک وغیر فعال بوده و برعکس در ملکه بسیاربزرگ و فعال است.ماده ای که به وسیله این غده ترشح می شود با بوی مخصوصش باعث شناختن ملکه از سایر زنبورها می شود.همین بو در کندو پخش و باعث ایجاد نظم در داخل آن وهمچنین عقیم ماندن نخمدان های کارگران می شود.

4- در زیر شکم زنبورها و در فاصله بین قطعات کتینی شکم مجموعاً چهار جفت غده مومی وجود دارد که سه جفتش فعالند و در سنین بین 13 تا 18 روزگی موم ترشح می کنند که برای ساختن سلولها وشان به کار می رود. 

5- در پشت زنبورها در فاصله بین آخرین حلقه کتین و حلقه ما قبل آخر غده ای به نام غده بویایی دیده می شود که کارش تشخیص بوهاست،هر زنبور هنگام بازگشت به کندو به همین غده بوی جمعیّت خود را حس کرده و به کندوی دیگر نمی رود یا وقتی که زنبوری به کندویش بر می گردد،زنبورهای نگهبان به وسیله همین غده تشخیص می دهند که آیا متعلق به کندوی خودشان هست یا نه؟ 

6- سه عدد غده در مخزن به نام غده های مخزنی،مدفوعی را که درآنجا ذخیره

شده است مرتب ضد عفونی می کنند.در نقاط سردسیر در روزهای سرد زمستان که زنبورها گاهی اوقات بیش از یک ماه قادر به پرواز برای دفع مدفوع نیستند ناچارند مدفوعشان را در تمام این مدت در داخل بدنشان نگه دارند،ترشحات این غده ها مانع پوسیدگی مدفوع و در نتیجه مانع پوسیدگی روده و مرگ زنبور می شود.فعالیت این غده ها ارتباطی با سنّ زنبورها نداشته و همیشه یکنواخت ترشح می کنند.زنبورعسل فقط در حال پرواز در خارج از کندو قادر به دفع مدفوع است تنها ملکه از این قائده مستثنی است.

7- یک عدد غده سمی در انتهای بدن و نزدیک مخرج قراردارد که سم تولید شده توسط آن در روی پوست جانور بی اثر است.به همین به کمک یک نیش با فشار به داخل بدن دشمن تزریق می شود اثرات زیر را در حیوانات و یا انسانی که نیش خورده می گذارد:

1- درد شدید

2- تحریک پوست و خارش گرفتن آن

3- تخریب گلبول های سرخ بدن 

4- پایین آمدن فشار خون 

5- تشدید حرکات دودی روده

6- تحریک اعصاب و مراکز عصبی

در پزشکی از زهر زنبور برای مداوای بیماری رماتیسم استفاده می شود. 

تعریف کندو: 

محل زندگی و زاد و ولد زنبوران عسل را کندو می گویند.در داخل کندو زنبوران با ساختن حجرات شش ضلعی در طرفین پایه مومی به پرورش نسل و ذخیره کردن گرده گل و عسل می پردازند.انسان برای بهره گیری از زنبورعسل در ابتدا از کندوهای بومی استفاده می کرد که به تدریج بر تکنیک آن افزوده شد و امروزه به طور قابل توجهی در ساختن کندوها پیشرفت حاصل شده است.

به طور کلی کندو به دو صورت بومی و جعبه ای وجود دارد.

الف- کندوهای بومی:

این کندوها امروزه کمتر استفاده می شود و به علت عدم امکان بازدید از داخل کندو مشکلاتی را به همراه دارند.کندوهای بومی دارای شانهای ثابت بوده، محصول سالانه آنها پایین و از 4 تا 8 کیلوگرم تجاوز نمی کند و توصیه می شود که این کندوها به کندوهای جعبه ای تبدیل شود.

معایب کندوهای بومی:

1- آسیب کلنی به هنگام برداشت عسل 

2- تلفات زیاد کلنی ها در زمستان به علت کمبود موادغذایی 

3- عدم امکان تعویض ملکه

4- عدم کنترل بچه کندو

5- عدم امکان تعویض شانهای قدیمی و سیاه

6- مشکلات حمل و نقل

7- پایین بودن محصول سالانه

8- عدم امکان تقویت کلنیهای ضعیف

9- عدم امکان تکثیرمصنوعی

10- مقدور نبودن کنترل بیماری و آفات

11- عدم استفاده از صفحات موم آجدار

12- به دلیل زیاد بودن زنبوران نر در این نوع کندو،وهمچنین به دلیل مصرف زیاد زنبوران نر از عسل،میزان محصول فوق پایین می آید.

13- به دلیل پوشیده شدن از پِهِن و خاک رس درون این کندو بهداشتی نیست.

کندوی جعبه ای( مدرن ):

ساختمان کندوی جعبه ای طوری است که زنبوردار براحتی قادر بازدید کندواست.

شانهاذ دراین نوع کندوها متحرک بوده و می توان با قراردادن پایه مومی بر روی قاب و یا با استخراج عسل از قاب بوسیله ی اکستراکتور و برگشت آنها به کندو،راندمان کار زنبوران را افزایش داد.

محاسن کندوی جعبه ای:

1- بازدید داخل کندو امکان پذیراست.

2- برداشت عسل آسان

3- با برداشت شان تخم و یا قاب عسل از کندوی قوی و سالم می توان کندوهای ضعیف و کم غذا را تقویت کرد. 

4- امکان تعویض و یا پرورش ملکه و جلوگیری از بچه کندوهای طبیعی خصوصاً

از نظر بیماریها وآفات قابل کنترل است.

انواع کندوی جعبه ای:

از مهمترین کندوهای جعبه ای می توان نوع لانگستروت ونوع دادانت را نام برد.

کندوی لانگستروت به وسیله ی یکی از پرورش دهندگان به نام لانگستروت در سال

1851 ساخته شد. 

ساختمان کندوی جعبه ای:

کندوی جعبه ای ازقسمتهای اساسی زیرتشکیل شده است:

1- درکندو:ابعاد آن مطابق ابعادخارجی بدنه کندو(5/41 5/50) است

2- بدنه:این قسمت کندواز چهار دیواره ی چوبی تشکیل شده که دیواره های آن به طور قائم به هم متصل شده اند.

3- کف کندو:از تخته مسطحی که خود از چند تخته چوبی به هم پیوسته تشکیل می شود.کف کندو بر روی دو پایه چوبی قرار گرفته وتخته پرواز نیز در امتداد کف به طرف خارج با کمی شیب به آن متصل است

انواع مختلف عسل:

معمولاً عسل را به طریق مختلف طبقه بندی می کنند:

1- متناسب با منبع و با عضوی از گیاه که زنبورشهد را ازروی آن جمع آوری کرده.

الف- عسل گل:که منحصراً از شهد گلهای مختلف تهیه شده.

ب- عسل برگ یا عسلک:از مواد چسبناک و شیرینی که روی برگها وجود دارند یعنی از شیره گیاهی تهیه می شوند.

2- با در نظرگرفتن اینکه عسل از روی یک یا چند نوع گل جمع شده باشد.

الف- عسل تک گلی یا عسل یکدست:

مثل عسل اقاقیا، شبدر، اسپرس که عسلش فقط از روی همان گل جمع آوری شده ( درمناطقی که پوشش گیاهی منحصر به یک نبات باشد )

ب- عسل چند گلی یا عسل مخلوط:که عسلش را از روی چند گل جمع آوری کرده اند.

3- متناسب با زمان تولید:

عسل بهاره:مثل عسل تمام درختان ومرکبات که زنبور در اوایل بهار برای جمع آوری به آنها دسترسی دارد. 

ب- عسل تابستانی:

که گاهی اوقات آن را عسل پاییزه می نامند و وقت جمع آوری آنها اواسط تابستان و حتی اوایل پاییزاست مانند عسل گز و عسل آویشن و عسل اسپرس.

4- متناسب با رنگ عسل:

الف- عسل بی رنگ مثل عسل اقاقیا

ب- عسل زرد مثل عسل اسپرس

ج- عسل قرمز،مثل عسل آویشن 

5- متناسب با وضع و حالتی که به بازار عرضه می شوند:

الف- عسل استخراج شده ازشان که از موم جدا وتصفیه شده در شیشه های کوچک و بزرگ می فروشند.

ب- عسل شانی که از شان استخراج نگشته و با موم فروخته می شوند.

6- متناسب با وضع فیزیکی آن

الف- عسل روان که سیال و صاف است.

ب- عسل متبلور یا کریستاله که ته نشین ونسبتاً منجمد و سخت است.

16

رنگ وطعم و بوی عسل ارتباط با گیاهانی دارد که زنبورعسل از روی آنها نوش جمع آوری می کند. 

افزایش جمعیت کندو و عملیات مربوط به آن:

از آنجا که عمر مفید ملکه 3-2 سال است،بنابراین،هدف اصلی از افزایش جمعیت کندو در اوایل فصل بهار باید جایگزینی ملکه و تکثیر کندو باشد.در این موقع لازم است زنبوردار کندوها را از نظر جمعیت تخم و لارو برای فصل پرورش ملکه کاملاً آماده کند.

( عملیات مربوط به بخش الف منحنی فصل زنبورها )

بدین منظور صفحات موم آجدار را به صورت دو در میان ما بین شانهای حاوی تخم و لارو قرار می دهیم،همچنین با تغذیه تشویقی کندو به نسبت یک به یک(یک کیلو شکر و یک لیترآب) با حفظ درجه حرارت و رطوبت داخل کندو نسبت به افزایش جمعیت کندو اقدام می کنیم.تا دراوایل فصل،نرهای( بخش ب منحنی فصل زنبورداری) کندو به جمعیت کافی برسند.سپس اقدام به تشکیل بچه مصنوعی می کنیم. 

چنانچه عمل فوق در اوایل فصل نرها انجام گیرد،کلنی فرصت کافی برای افزایش و تقویت را دارد.ولی اگر عمل تشکیل بچه مصنوعی در اواخر فصل نرها انجام گیرد،فرصت کافی برای افزایش و تقویت کلنی وجود ندارد و باید برای گذراندن فصل زمستان بچه مصنوعی را با کندوهای دیگر ادغام کرد.

بیماریها و آفات زنبورعسل:

کلیات:زنبورعسل به صورت کلی زندگی می کند،لذا بیماری به سهولت میتواند بین آنها شایع شود،جلوگیری از بیماریهای واگیردار را باید خیلی سریع پیشگیری کرد و بدون فوت وقت به دفع آن پرداخت.مراقبتهای زنبوردار در نظافت محل 

و کندوها و ضدعفونی کردن ابزارآلات کار تا حد زیادی از شیوع بیماری 

جلوگیری می کند،رعایت نکات زیر کمک مؤثری در مصون نگه داشتن کتدوها از ابتلا به امراض خواهند کرد.

1- تکه های موم را باید از محوطه ی زنبورداری خارج کرد.

2- کندوها را باید روی پایه قرار داد تا بر اثر تماس با زمین مرطوب و پوسیده نشوند.

3- چاله های آب راکد و گندآب را ازاطراف زنبورستان باید از بین برد.

4- هیچوقت قابهای سیاه شده را داخل کندو نگذاشته و هر سال باید آنها را عوض کرد.

5- در صورت پیدا شدن کندوی مریض در زنبورستان باید فوراً آنرا به نقطه ای دورتر انتقال داد.

6- لوازم و ابزارکار را پس ازهربار بازدید باید ضدعفونی کرد 7- باید درفصل زمستان کندوها را درمحل خشک نگهداری کرد.

8- سوزاندن لاشه زنبورها که بیشتر در فصل بهار،جلوی کندوها ریخته می شوند.

9- سعی در نگهداری کندوهای قوی و سالم که مقاومت آنها در مقابل امراض بیشتر از کندوهای ضعیف است.

10- استفاده نکردن از شیره ی خرما و انگور و ملاس به جای شکر برای تغذیه زنبورها.

1- کنه واروآ

در تابستان 1363 گزارشاتی از نقاط مختلف استانهای آذربایجان شرقی و غربی مبنی بر وجد کنه واروآ در زنبورستانهای این مناطق به وزارت کشاورزی واصل شد و متعاقب آن با بررسیهایی که به عمل آمد،معلوم شد زنبورستانهای کشور اغلب به این کنه آلوده بوده و خساراتی نیز به بار آورده است.

مشخصات ظاهری انگَل:

طول کنه واروآ از سر تا انتهای شکم1/1 میلیمتر و پهنای شکم آن6/1 میلیمتراست.

بنابراین قطر شکم کنه بزرگتر از طول آن است.کنه نر کوچکتر بوده و کاملاً گرد است.کنه دارای 4 جفت پا بوده و از پشت دارای پوشش کیتینی به رنگ قهوهای متمایل به قرمز است.کنه نر خاکستری رنگ است.شکم کنه دارای کُرکهای ریز فراوانی است.

زندگی انگل:

این کنه زندگی خود را به طور کلی با زندگی زنبورعسل،هماهنگ کرده واز هر نظر خود را با آن انطباق داده است.تولید مثل آن همراه با تولید مثل زنبورعسل 

است.طول زندگی آن در تابستان که عمر زنبوران کوتاه تراست،3-2 ماه و در زمستان که عمر زنبوران بیشتر است،به 5 تا 8 ماه می رسد.کنه از مرحله لاروی و بعد شفیرگی و سپس زنبوربالغ از خون آنها مکیده موجب ضعف ویا تغییرشکل و مرگ زنبوربالغ می شود.کنه علاقه زیادی به تخم ریزی در حجره ی زنبورنر دارد.

علائم وجود کنه درکندو:

از آنجا که کنه به صورت مخفی در کندو زندگی می کند و تکثیر می یابد،لذا در سالهای اولیه نمی توان آن را به سادگی تشخیص داد واز طرفی درجه افزایش نسل کنه به طور متوسط سالیانه ( 15-10 ) عدد است،بعد از سومین سال آلودگی تعداد کنه افزایش یافته و خسارات آن نمایان می شود.علائم وجود کنه در کندو عبارتنداز:

1- اغلب زنبوران کارگر بی قرارند و به سرعت راه رفته و بدون دلیل بالهای خود را به هم می زنند،و در صورت استقرار کنه در مفصل بالها زنبورقدرت پرواز خود را از دست می دهد.

2- به دلیل تغذیه کنه از خون زنبوران سبب مرگ ومیرغیرعادی زنبوران می شوند.

3- گاهی لارو کنه از حجره خارج شده و به کف کندو می افتد.

4- زنبوران داخل کندو اغلب ناقصُ الخلقه و دارای شکل غیر طبیعی هستند.

5- به علت ضعیف شدن و پایین آمدن قدرت پرواز و جفتگیری زنبوران نر اغلب ملکه های ناقص و یا جفتگیری نکرده در کندو مشاهده می شود.

دشمنان زنبورعسل

زنبورزرد و قرمز

این زنبورها به انواع مختلف تقسیم شده اند.بعضی ازانواع آنها با سر سختی وارد کندو شده و مقداری از عسل آنرا دزدیده و صرف تغذیه نوزاد خود میکنند. عده ای دیگر در نزدیکی کندو کمین کرده و زنبورعسلی را که می خواهد وارد یا از کندوخارج شود گرفته و با آرواره های تیزشان به سرعت سر زنبورعسل را جدا می کنند و بدنش ر ابه داخل شوراخی که قبلاً در زمین یا تنه درخت یا جای دیگر درست کرده اند حمل کرده و در آنجا به کمک نیش دراز تخمی در داخل شکم زنبور می گذارند.تخم تبدیل شده به لارو شده تا پایان دگردیسی از همین لاشه زنبور تغذیه میکند. 

مبارزه:از بین بردن لانه های این زنبورها دراطراف زنبورستان.

پرندگان:از بین پرندگان سبزه قبا یا زنبورخوار،بزرگترین آفت برای زنبورعسل بوده که تقریباً در تمام ایران پراکنده است.

موش:یکی دیگر از آفتهای زنبورعسل موشهای ریزی هستند که از راه سوراخ پرواز به داخل کندو رفته و از گرمای داخل کندو در پاییز وزمستان استفاده می کنند.هنگام گرسنگی از عسل داخل آن استفاده کرده وخرابی های بزرگی به بار می آورند.


خرس:در جنگلهای گیلان و مازندران فراوان است.به علت وجود قشر کلفت چربی در زیر پوستش نیش زنبوربر آن اثر ندارد.خرس نه تنها عسل را می خورد بلکه برای بیرون آوردن عسل کندوها را نیز می شکند. 

موارد استفاده عسل:

موارد استفاده عسل زیاد است و اکثرافراد برای درمان ازآن استفاده می کنند.عسل از قدیم الایام در پزشکی مورد استفاده قرار گرفته و به عنوان درمان خیلی از بیماریها مورد نظر بوده است.از عسل به جای شکر در طباخی و شیرینی پزی،استفاده می شود.همچنین برای تغذیه کودکان مورد استفاده است.به دلیل وجود قندهای ساده در عسل که مقدار آن زیاد است،بیماران مبتلا به بیماری دیابت( قند خون ) نباید از عسل استفاده کنند.


برداشت عسل:

عسل موقعی آماده برداشت است که حجرات پرشده و سرآنها بسته باشد،در این صورت عسل کاملاً رسیده است.اگر مقداری از حجرات باز باشد،برای اطمینان از رسیده بودن عسل یک ضربه ملایم به شان وارد می کنیم.اگر قطرات عسل از سلولها بیرون ریخته نشد،عسل رسیده است.زمان برداشت عسل به منطقه بستگی دارد،معمولاً پس از اتما گل در منطقه و قبل از کوچ، عسل موجود در کندو را برداشت می کنند و مقداری در کندو به عنوان ذخیره باقی می گذارند.

اگر برداشت عسل در موقع فراوانی شیره نباتی باشد،زنبورهای غارت کننده کمتر مزاحم می شوند.ولی اگر در موقع کمیابی شهد باشد،احتیاط زیادی برای جلوگیری از غارت لازم است و در کندویی که عسل گذاشته می شود،نباید سوراخی وجود داشته باشد و الا مورد هجوم و غارت زنبورها قرار می گیرد.

مشاورمشاغل جدید,طرح توجیهی,مشاغل پولساز...