فروش طرح توجیهی ، طرح اشتغالزایی ، راه اندازی طرح پرورش کاکتوس علوفه ای

کاکتوسها از جمله جذابترین و متنوعترین گیاهان خانگی هستند. اکثر انواع کاکتوس حتی در دست یک صاحب تازه کار، به راحتی رشد میکنند. برای نگهداری از کاکتوس ها این چند اصل را فراموش نکنیم. هرچند کاکتوسها در تمام مدت سال در گل فروشیها، فروشگاههای لوازم خانگی و حتی سوپرمارکتها به فروش میرسند، اما بهترین فصل تهیه آنها تابستان است.

نحوه نگهداری و تکثیر گیاه کاکتوس

نور مورد نیاز کاکتوس:
کاکتوس به نور فراوان نیاز دارند و قرار دادن آنها در داخل اتاق و پشت پنجره های جنوبی بسیار مناسب است. در صورت ناکافی بودن نور طبیعی، نور مصنوعی نیز میتواند به عنوان مکمل، به کار رود.

آبیاری:
در طی فصل رشد فعال کاکتوس باید بیش از دوران استراحت آبیاری شود. برنامه خاص و تعریف شده ای برای آبیاری کاکتوس وجود ندارد و برنامه آن به گلدان، خاک، آب و هوا و عوامل مشابه بستگی دارد.

بهترین روش برای تعیین مقدار آب مورد نیاز کاکتوس، این است که گیاه را مدتی با دقت زیرنظر بگیرید. هنگام آبیاری سعی کنید تمام سطح خاک خیس نشود و مراقب خروج آب نیز باشید. دور بعدی آبیاری باید در زمانی باشد که خاک کاکتوس کاملا خشک شده باشد. ساده ترین روش حصول اطمینان از خشکی خاک این است که یک خلال دندان را با احتیاط در خاک فرو کنید، اگر خلال دندان نمناک شد، باز هم یکی دو روز صبر کنید. گیاه در فصل استراحت خود تنها چند هفته یکبار به آبیاری نیاز دارد.

دمای مورد نیاز کاکتوس:
کاکتوسها میتوانند در فصل رشد خود دمای 32 تا 38 درجه را تحمل کنند و بهترین دما در فصل استراحت آنها، 7 تا 12 درجه سانتیگراد است. این دمایی است که کاکتوس در محل طبیعی زندگی با آن روبرو میشود. هوای سرد در فصل استراحت، میتواند به گل دهی گیاه در فصل رشد منجر شود.

نگهداری و تکثیر گیاه کاکتوس
کود مورد نیاز کاکتوس:
کاکتوس در طی پاییز و زمستان تنها هر دو تا سه ماه یک مرتبه به کود احتیاج دارد. یک کود کم ازت برای کاکتوس مناسب است. کودهایی که به تدریج در خاک آزاد میشوند نیز برای کاکتوس مناسب هستند، اما این کودها تنها یک مرتبه در بهار به خاک افزوده میشوند.

خاک مورد نیاز کاکتوس:
میتوان با مخلوط کردن یک قسمت خاک گلدان با یک قسمت ماسه و کمی شن برای عبور راحت تر آب، خاک مناسبی تهیه کنید.
لایه های خاک کاکتوس: 1-ریگ ریز 2-خاک گلدان + ماسه 3- خزه یا پوست برنج 4- ریگ یا خرده سفال.

گاهی در وقت جابجایی کاکتوسها مشاهده می شود که ریشه گیاه وضع مناسبی ندارد و حالت پوسیده پیدا کرده است در این حالت بهترین راه هرس کردن ریشه می باشد و باید فقط ریشه هایی را باقی گذاشت که سالم و قوی باشد،درصورتی که تمام ریشه وضع نامناسبی داشت از بریدن تمام ریشه ها نترسید.ریشه های جدید سریعا رشد خواهند کرد.معمولا پس از جابجایی گلدان و اصلاح ریشه ها تا ده روز نباید به گیاه آب داد.

تکثیر کاکتوس

بهترین زمان برای این کار بهار است ولی در دیگر فصول نیز این کار امکان پذیر است.
بدست آوردن قلمه مناسب نیاز به حسن انتخاب دارد کاکتوس ها از راه قلمه زدن به راحتی تکثیر می شوند. ولی این عمل بیشتر از کاکتوس های جزء جزء صورت می گیرد. زیرا به گیاه آسیب کمتری می زند.از جوانه هایی استفاده کنید که سطح تماس کمتری با گیاه دارند. از گرفتن قلمه از پایه گیاه خودداری کنید. رطوبت این قسمت از گیاه بیشتر است و خطر گندیدگی گیاه مادر بیشتر است. اگر این کار را کردید و پایه گیاه شروع به فاسد شدن کرد سریعا قسمت گندیده را جدا کرده و گیاه مادر را یک هفته خارج از خاک قرار داده و سپس به گلدان انتقال دهید. بهترین زمان برای این کار بهار است ولی در دیگر فصول نیز این کار امکان پذیر است. برای این کار از چاقویی تیز استفاده کنید. از چاقوی اره ای استفاده نکنید.

کاکتوس ها سر و ته رشد نمی کنند ،بنابراین وقتی چند برش از یک کاکتوس بر می دارید به این نکته دقت کنید. برای جلوگیری از بین رفتن کاکتوس و پوسیدگی آن قبل از اینکه آن را در خاک قرار دهید چند روزی آن را در سایه قرار دهید تا قسمت بریده شده خشک شود .هر چه قدر کاکتوس بزرگتر باشد به زمان بیشتری برای خشک شدن احتیاج دارد(3 تا 15روز).هم چنین گرم وسرد بودن هوا نیز به ترتیب موجب کاهش و افزایش زمان خشک شدن می شود. پس از این دوره آن را در گلدانی با زه کشی مناسب قرار داده مانند دیگر کاکتوس های بالغ ابیاری کنید. معمولا 2 تا 3 هفته طول می کشد تا ریشه ها نمایان شوند.

کـاکـتـوس عـلـوفه‌ای بــا نــام عــلــمــی Opuntiaficus-indica گونه‌ای از کاکتوس‌ها است که امکان کشت گسترده آن در کشور وجود دارد. این گیاه باارزش که مقاومت زیادی در برابر کم‌آبی و شرایط نامساعد جوی دارد می‌تواند به‌عنوان منبع باارزشی در تامین علوفه مورد نیاز کشور مورد توجه قرار گیرد. میوه این‌گونه از کاکتوس‌ مصرف خوراک انسانی دارد و از ساقه آن نیز می‌توان برای تامین علوفه استفاده کرد. در این گزارش به جنبه‌های مختلف سرمایه‌گذاری در اینگونه گیاهی می‌پردازیم که در ادامه پیش‌رو دارید.

مزیت‌های سرمایه‌گذاری در کشت کاکتوس علوفه‌ای

کاکتوس‌ علوفه‌ای یا کاکتوس‌ بدون خار دارای 80 درصد آب و 1/5 تا 2 درصد پروتئین و حدود 1/5 درصد چربی و 8/6 درصد فیبر هستند که می‌تواند منبع مناسبی برای تامین خوراک دام در کشور باشد. جعفر امیری، کارشناس کشاورزی درخصوص مزیت‌های کشت کاکتوس علوفه‌ای به «فرصت امروز» می‌گوید: کاکتوس علوفه‌ای به دلیل مقاومت بالایی که در برابر کم‌آبی دارد می‌تواند به‌عنوان گونه‌ای جدید در تامین علوفه مورد نیاز کشور مطرح باشد و کشور را از واردات علوفه تا حد زیادی بی‌نیاز کند.
وی ادامه می‌دهد: علاوه‌بر مزیت‌های این گیاه ارزشمند در تامین نهاده‌های دامی می‌توان از آن به‌عنوان عاملی برای بیابان‌زدایی و جلوگیری از فرسایش خاک استفاده کرد.

این کارشناس کشاورزی می‌گوید: با توجه به مشکلاتی که در تامین علوفه کشور وجود دارد این گیاه به‌راحتی می‌تواند جای خود را در بخش کشاورزی کشور باز کند و مورد استقبال دامداران قرار گیرد. از سوی دیگر میوه این گیاه نیز مصرف انسانی دارد و در حال حاضر در بازار‌های داخلی از 12 تا 22 هزار تومان قیمت دارد بنابراین می‌توان روی این بخش هم سرمایه‌گذاری کرد. در این بخش حتی بازار‌های صادراتی نیز می‌تواند مورد توجه قرار گیرد؛ کشور‌های عربی، شرق آسیا و اروپا از مقاصد صادراتی میوه این گیاه است.

 .کاکتوس علوفه‌ای گیاهی چند منظوره است که می‌تواند در شرايط سخت خشكسالي بيش از 30- 25 درصد نياز دام كشور را تامين نمايد. 

معرفی کاکتوس علوفه‌ای

کاکتوس علوفه‌ای، گیاهی است چند ساله و گوشتی که در آب و هوای گرم و خشک با استفاده از حداقل رطوبت خاک رشد و نمو می یابد و تاج رویشی قابل ملاحظه‌ای را تولید می‌کند. این گیاه بسیار مقاوم و کم توقع بوده و می‌تواند تحولی در مراتع تخریب شده مناطق گرمسیری کشور بوجود آورد. کاکتوس علوفه‌ای یک گونه چند منظوره بوده که علاوه بر علوفه، میوه‌های بسیار شیرین و مقوی دارد و در برخی کشورها، بازار خوبی را به خود اختصاص داده است. این گیاه دارای خواص دارویی است و عسل حاصل از این گیاه از مرغوب‌ترین عسل‌ها بوده که این امر خود می‌تواند امکان فعالیت پرورش زنبور را در کنار کشت این علوفه به وجود آورد و منبع درآمدی مضاعفی برای کشاورزان باشد. در صورت تولید میوه کاکتوس هر کیلوگرم آن 4 تا 8 دلار ارزش خواهد داشت.

شرایط مناسب رشد

 خاك مناسب براي كاشت كاكتوس علوفه‌اي بايد حداكثر 15- 20 درصد خاک رس داشته و داراي زهكشي مناسب، عميق و سبك باشد. بهترين ph براي كاكتوس علوفه‌اي حدود 8/2 تا 8/5 است. کاکتوس علوفه‌ای به شوری خاک حساس است و شوری خاک بیش از یک دسی زیمنس بر متر و درجه حرارت زیر صفر برای کاشت این گونه دو عامل محدودکننده محسوب می‌شوند.

نحوه تکثیر

روش تکثیر كاكتوس علوفه‌اي بسيار ساده است، تکثیر این گونه با استفاده از قطعات بوته كاكتوس امکان‌پذیر است. قطعات مورد نياز براي تكثير، از بوته‌های سر حال و سالم تهيه می‌شود. اندازه قطعات تهیه شده از بوته‌ها باید متوسط تا بزرگ باشد. این قطعات را در انتهاي فصل رشد و با اعمال يك تنش  ملايم خشكي برداشت می‌کنند.

مواد مغذی کاکتوس

این گیاه دارای ذخیره انرژی بالایی به صورت بافت نشاسته‌ای بوده و مقدار زیادی املاح معدنی دارد که می‌توان با یک جیره مناسب به صورت تلفیقی با سایر گونه‌های مرتعی، خصوصا خانواده کراس‌ها، بخش اعظم نیاز غذایی دام را تامین کرد. کاکتوس‌های بدون خار دارای 80% آب و 1/5-2% پروتئین و حدود 1/5% چربی و 8/6 % فیبر هستند.

برداشت كاكتوس علوفه‌اي

زمان کاشت کاکتوس علوفه‌ای در فصل پاییز و یک ماه قبل از شروع اولین بارندگی و نحوه کاشت به صورت دستی است. كاكتوس علوفه اي را در انتهاي  فصل رشد برداشت كرده و به وسيله‌ي داس از بوته‌ها جدا مي‌کنند.  ميزان برداشت کاکتوس علوفه‌ای بستگي به سن گياه، تراكم گياه و ميزان بارندگي منطقه دارد. بطور متوسط در سال اول  2-4 برگ از هر بوته برداشت می‌شود و به مرور تعداد آن افزایش می‌یابد. كاکتوس‌های برداشت شده در محيط خشك و سايه نگهداري و سطح آنها را با كاه و كلش به قطر 5-10 سانتي متر پوشش مي‌دهند و به منظور جلوگيري از پوسيدگي هر 4-6 هفته زير و رو مي‌گردند.

در شرایط مناسب كاكتوس‌هاي علوفه‌اي را می‌توان به مدت 6 ماه نگهداري كرد. بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده در کشور، تا چند سال آینده تا 400 هکتار از اراضی کشاورزی و مناطق مستعد به منظور تامین خوراک دام به زیر کشت کاکتوس علوفه‌ای خواهد رفت. بر اساس شرایط آب و هوایی ایران انتظار است از هر هکتار مرتع آن در سال، به طور متوسط بیش از 100 تن برگ گوشتی بدست آید که پس از خرد کردن به تعلیف دام سبک و سنگین می‌رسد.

نحوه مصرف در جیره دام

کاکتوس علوفه‌ای نباید در معرض چرای مستقیم دام باشد زیرا بزاق دام به عنوان عامل بازدارنده مانع رشد مجدد گیاه از قسمت قطع شده می‌گردد. برای استفاده از آن در جیره، قطعات کاکتوس قطع شده را خرد نموده و آنها را به صورت قطعات کوچک به صورت دستی به دام داده می‌شود. این گیاه خوش‌خوراک بوده و شتر، بز، گوسفند و گاو تمایل فراوانی برای تغذیه از این گیاه نشان می‌دهند. تغذیه دام از این گیاه به ویژه در مناطق خشک دام را تا حد زیادی از نوشیدن آب بی نیاز می‌کند.

مبداء کاکتوس علوفه ای کشور تونس می باشد. این گیاه چند ساله و گوشتی، در آب و هوای گرم و خشک با استفاده ازحداقل رطوبت خاک رشد و نمو یافته و تاج رویشی قابل ملاحظه ای را تولید می کند. این گیاه بسیار مقاوم و کم توقع می تواند تحولی در مراتع تخریب شده منطقه بوجود آورده و در پایین ترین کلاسهای خاک مرتعی رشد کند. این نوع کاکتوس در اوایل بهار به گل نشسته و میوه های شیرین متمایل به ملس، با گوشت و آب زیاد تولید می کند که دارای خواص درمانی متعددی می باشد که مهمترین آن مربوط به بیماری های گوارشی معده است. عسل حاصل از این گیاه از مرغوب‌ترین عسل‌ها است که این امر خود می‌تواند امکان فعالیت پرورش زنبور را در کنار کشت این علوفه به وجود آورده و منبع درآمدی مضاعفی برای کشاورزان باشد. در صورت تولید میوه، هر کیلوگرم آن 5 تا 10 دلار ارزش خواهد داشت


مواد مغذی کاکتوس
این گیاه دارای ذخیره انرژی بالایی به صورت بافت نشاسته‌ای بوده و مقدار زیادی املاح معدنی دارد که می‌توان با یک جیره مناسب به صورت تلفیقی با سایر گونه‌های مرتعی، خصوصا خانواده گراس‌ها، بخش اعظم نیاز غذایی دام را تامین کرد. کاکتوس‌های بدون خار دارای 80% آب و 5/1-2% پروتئین و حدود 5/1% چربی و 6/8 % فیبر هستند
برداشت كاكتوس علوفه‌اي
كاكتوس علوفه اي را در انتهاي فصل رشد برداشت كرده و به وسيله‌ي داس از بوته‌ها جدا مي‌کنند. ميزان برداشت کاکتوس علوفه‌ای بستگي به سن گياه، تراكم گياه و ميزان بارندگي منطقه دارد به گونه ای که با بارندگی 200 تا 600 میلیمتر، 20 تا 400 تن در هکتار علوفه تر تولید می کنند. بر اساس شرایط آب و هوایی ایران انتظار است از هر هکتار مرتع آن در سال، به طور متوسط بیش از 100 تن برگ گوشتی بدست آید. بطور متوسط در سال اول 2-4 برگ از هر بوته برداشت می‌شود و به مرور تعداد آن افزایش می‌یابد. كاکتوس‌های برداشت شده در محيط خشك و سايه نگهداري و سطح آنها را با كاه و كلش به قطر 5-10 سانتي متر پوشش مي‌دهند و به منظور جلوگيري از پوسيدگي هر 4-6 هفته زير و رو مي‌گردند. در شرایط مناسب كاكتوس‌هاي علوفه‌اي را می‌توان به مدت 6 ماه نگهداري كرد

کشورهای امریکا، آرژانتین، مکزیک و تونس و بسیاری از کشورهای دیگر، بخش مهمی از علوفه دام خود را از کاکتوس بدون خار تامین می‌کنند. در کشور ما تامین علوفه موضوعی بسیار جدی است و به دلیل محدودیت‌های منابع آبی این امر تبدیل به یک دغدغه‌ی همیشگی شده است. کاشت کاکتوس های علوفه ای با مقاومت ویژه ای که به وضعیت نامساعد محیطی از جمله درجه حرارت های بالا و خشکی های طولانی مدت و خاک های فقیر دارند می‌تواند راه مناسبی برای حل قسمتی از این مشکل بوده و جایگزین مناسبی برای ذرت علوفه ای و دیگر محصولات با نیاز آبی بالا باشد.



گونه کاکتوس علوفه ای Opuntia ficus-indica نباید در معرض چرای مستقیم دام باشد زیرا بزاق دام به عنوان عامل بازدارنده مانع رشد مجدد پد گیاه از قسمت قطع شده می گردد. بنابراین کشت و پرورش این گیاه در شرایط قرق صورت می گیرد و پس از استقرار، پدها قطع و با خرد نمودن آنها به قطعات کوچک تغذیه به صورت دستی انجام می شود.

با توجه به فشار چرای دام روستایی بر مراتع، تصور کنید که کاشت و پرورش این گیاه در مزرعه کشاورزان و سپس ارائه آن به دام چه نقش به سزایی در کاهش فشار وارد بر مراتع حریم روستا می تواند داشته باشد.



این گیاه خوش‌خوراک بوده و شتر، بز، گوسفند و گاو تمایل فراوانی برای تغذیه از این گیاه نشان می‌دهند. تغذیه دام از این گیاه به ویژه در مناطق خشک دام را تا حد زیادی از نوشیدن آب بی نیاز می‌کند


پروتئین این گیاه از نظر تغذیه دام کافی نیست و توصیه شده که به صورت مکمل با علوفه ای مانند Atriplex به دام عرضه شود تا جبران کمبود پروتئین را بکند.