گانودرما لوسیدوم .
Ganoderma lucidum Karst قارچی یک ساله از تیره Ganodermataceae
است که مصارف دارویی دارد .
نام محلی این قارچ در چین ، لینگزی – در ژاپن ، ریشی و در کره ، یونگ زهی میباشد .
چینی ها معتقدند که این قارچ نماد زندگی شاد ، شانس ، سلامتی و طول عمر و حتی جاودانگی است.
به همین جهت و به خاطر کم بودنش فقط خانواده های سلطنتی از آن استفاده می کردند.
این قارچ در طب سنتی چین جهت درمان سرطان ، تقویت بنیه جسمی ، بیخوابی ، تنگی نفس ، تقویت حافظه ، بیماریهای کلیه و کبد ، ورم مفاصل ، آسم مورد استفاده قرار میگیرد.
گانودرما دارای مواد فعال بیولوژیک مانند انواع استرولها ، پروتیینها ، پلی ساکاریدها ، تریترپنوئیدها و ملانین میباشد ؛ که پلی ساکاریدها و تریترپنوئیدهای آن به علت دارا بودن خاصیت ضدسرطانی از اهمیت قابل توجهی برخوردار هستند .
اسپور این قارچ نیز علاوه بر اندام بارده و میسلیوم دارای ترکیبات فعال با خاصیت درمانی می باشد.
قارچ گانودرما لوسیدوم یکی از قارچ های بسیار ارزشمند جهان بوده که دارای کلاهک به رنگ های قرمز ، قرمز مایل به قهوه ای و زرد روشن یافت شده است .
این قارچ به منظور اهداف دارویی در کشورهای خاور دور خصوصاً ژاپن ، چین و کره و امروزه در مالزی و بسیاری کشورهای دیگر کشت شده و مورد استفاده قرار می گیرد.
شایان توجه است که تولید جهانی قارچ های خوراکی غالباً به چینی ها اختصاص داشته که حجمی بالغ بر 64 درصد کل تولید را شامل می شود .
“چینی ها هم بصورت تولید کننده مهم و هم بصورت مصرف کننده مهم هر دو نوع قارچ دارویی و خوراکی در آمده اند.
گذشته از این ، چین بزرگترین تولید کننده قارچ دارویی غیر خوراکی است.
این قارچ در طبیعت کمیاب بوده و جمع آوری آن از طبیعت برای استفاده تجاری کافی نیست ، از 20سال گذشته تحقیقات جدی روی خواص دارویی آن در دنیا شروع شده است.
این قارچ و گونه های مربوط به آن از نظر کاربرد در زمینه درمان قدمت طولانی داشته و تاریخ آن حداقل به 4هزار سال قبل بر می گردد .
میوه و میسلیوم این قارچ همانطور که عرض شد حاوی استروئید ، لاکتون ، آلکالوئید ، پلی ساکارید ، تری ترپن و پروتئین هستند که اثرات دارویی آنها به اثبات رسیده است.
گروه مهم در بین این ترکیبات پلی ساکاریدها هستند که خواص ضد سرطانی آن ها بسیار مورد توجه است.
از جمله خواص دارویی این قارچ بسیار ارزشمند می توان به درمان انواع سرطانها بخصوص سرطان معده ، هپاتیت A ، B ، C ، آرتروز ، دردهای عصبی ، بی خوابی ، برونشیت ، آسم ، زخم معده ، مشکلات گوارشی ، فشار خون ، کلسترول بالا اشاره کرد.
محصولات دارویی حاصل از این قارچ به صورت شربت ، قرص ، کپسول ، آمپول و تنتور در بازارهای جهانی وجود دارد .
افزون بر قرص ، کپسول ، آمپول و تنتور این قارچ ، انواع صابون ، شامپو ، قهوه و خمیر دندان از آن ساخته می شود که اثرات فوق العاده ای برای سلامتی دارند .
قارچ گانودرما لوسیدوم Karst (Fr.) و Ganoderma lucidum یک گونه از شاخه Basidiomycetes متعلق به راسته Aphyllophorales و از خانواده Ployporaceae می باشد. این قارچ در ژاپن با نام Reishi، در چین، Lingzhi و در کره،Yeongji شناخته میشود.از 20 سال گذشته تحقیقات جدی روی خواص دارویی این قارچ دارویی در دنیا شروع شده است . از جمله خواص دارویی این قارچ بسیار ارزشمند می توان به درمان سرطان معده، هپاتیت B،A و C،آرتروز، دردهای عصبی، بیخوابی،برونشیت، آسم، زخم معده، فشار خون، کلسترول بالا اشاره نمود. این قارچ در طبیعت کمیاب بوده و جمع آوری آن از طبیعت جهت استفاده تجاری کافی نمی باشد. لذا محققین به تحقیق در مورد تولید این قارچ بر روی کنده های چوب و در چند سال اخیر بر روی خاک ارهی تکمیل شده با ضایعات کشاورزی پرداخته اند. درک تاثیر بستر کشت روی تولید و کیفیت قارچ گانودرما به منظور یافتن یک ترکیب سوبسترای مناسب که بتواند بطور موثری ضایعات کشاورزی را بصورت بیولوژیکی به مواد غذایی و دارویی تبدیل کند در تحقیقات ارزشمند خواهد بود
قارچها وجوه مشترک فراوانی با گیاهان و آغازیان دارند. در واقع قارچها را گاهی جزء این جانداران طبقه بندی میکنند، اما قارچها از بسیاری جهات چنان با سایر جانداران متفاوت هستند که بیشتر زیست شناسان آنها را در سلسله مجزا قرار میدهند. قارچها زندگی بسیار موفقیت آمیزی دارند. تقریبا در همه زیستگاههای در دسترس که روی زمین وجود دارد، یافت میشوند و بسیاری از آنها از لحاظ اقتصادی و پزشکی حائز اهمیت هستند.
انسان از زمانهای بسیار دور اهمیت قارچهای مخمر را کم و بیش میشناخت و از وجود آنها روی مواد قندی ، شیر ، ماست ، خمیر ترش ، سرکه ، الکل ، حتی خاک و بقایای فضولات حیوانی اطلاع داشت و برای تخمیر مواد قندی و تهیه ماست و یا برخی مواد دیگر از آنها استفاده میکرد. کپکهای آسکومیست گوناگون سبب پیدایش طعم بخصوص پنیرهای روکفورت ، کممبورت و ... هستند. شکلهای انگلی شامل اقسامی است که میوههای مختلف را بیمار می کنند و باعث زنگ جو یا ارگوت میشوند.
- قارچها همراه با باکتریها ، قندها ، آمینو اسیدها و پروتئینها را تجزیه میکنند. قارچها مخصوصا در تجزیه لیگنین چوب نقش دارند.
- از قارچها در ساختن آنتی بیوتیکها استفاده میشود. پنی سیلین و کریزوفولوین از آنتی بیوتیکهای مستخرجه از قارچها هستند. از قارچ پنی سیلیوم کریزوژنوم آنتی بیوتیکی به نام پنی سیلین استخراج میکنند که از رشد استافیلوکوکها جلوگیری میکند. کشف خاصیت آنتی بیوتیکی پنی سیلین اولین بار در سال 1925 توسط الکساندر فلیمینگ که در بیمارستان سنت ماری در لندن روی قارچ پنی سیلیوم نوتاتوم تحقیق میکرد، صورت گرفت.
- قارچها در فرایندهای صنعتی و غذایی نظیر تهیه نان و تهیه پنیر نقش دارند. قارچهایی که مواد قندی را تخمیر کنند، قارچ قندی یا ساکارومیست هستند. از قدرت تخمیری قارچهای قندی در ایجاد الکل ، گاز کربنیک و تخمیر مواد در صنایع متعدد استفاده میکنند. در سالهای اخیر با روشهای اصلاح نژاد و انتخاب نژاد بهتر توانستهاند انواعی از مخمرها را که امتیازات بیولوژیکی زیادی نسبت به نژادهای وحشی داشته، طعم و مزه فراوردهها را مطبوعتر میسازند، بدست آورند.
ارزش غذایی مخمرها به علت داشتن مقدار قابل توجهی اسیدهای آمینه ، ازت ، فسفر ، ویتامینهای C و D است. در کشور چین به عنوان جبران مواد پروتئینی ، به جیره غذایی افراد از این قارچها اضافه میکنند. امروزه از قارچهای جنس آسپرژیلوس در تخمیر مواد غذایی زیاد استفاده میشود.
- فرآوردههای مختلفی از قارچها بدست میآید که از این فرآوردهها به اسیدهای آلی نظیر اسید سیتریک ، اسید گلوکونیک و اسید ایتاکونیک ، میتوان اشاره کرد. همچنین از قارچها در تهیه هورمونها و ویتامینهایی از قبیل ریبوفلاوین ، بتاکاروتن و در تهیه آنزیمهایی نظیر پروتئازها ، آمیلازها و پکتینازها استفاده میشود. ماده دارویی افدرین نیز از قارچها تهیه میشود.
- بعضی از قارچها با انجام فعالیتهای شیمیایی و تجزیه مواد در خاک اقدام به سمزدایی (detoxification) میکنند.
- قارچها در تشکیل گلسنگها به حالت سمبیوز یا همزیستی شرکت داشته و به صورت مایکوریز در ریشه برخی از گیاهان دیده میشوند.
- مصرف خوراکی قارچ ، قارچهایی هستند که برای تغذیه جمعآوری میشوند، شامل ماش رومها ، تروفولها ، مورلها و پاف بولها. دنبلانها که به گروه تروف بولها تعلق دارند، مهمترین گروه از قارچهای خوراکی بوده و به دلیل بوی تند آنها از خوک یا سگ تربیت شده برای جمعآوری آنها استفاده میشود. از قارچهای گروه ماش رومها میتوان به جنسهای قارچ آگاریکوس اشاره کرد. لیکوپرودون نیز دارای مصرف غذایی هستند، اوری کولاریا هم خوراکی هستند. قارچها مورلها به نظر برخی بسیار لذیذ است، ولی در برخی افراد ایجاد الرژی میکند.
- استفاده از قارچها در کارهای تحقیقاتی : از قارچها بطور گستردهای در این موارد استفاده میشود. قارچها را تحت عنوان کارخانه مهندسی ژنتیک هم میگویند. از قارچهایی که روی آنها تحقیقات وسیع در ژنتیک صورت گرفته، میتوان به قارچ نوروسپورا اشاره کرد.
- عدهای از قارچها نظیر ارگوت غلات به شدت سمی هستند و مسمومیتهایی به نام ارگوتیسم ایجاد میکنند، علت مسمومیت قارچ ارگوت وجود آلکالوئیدهایی مانند ارگوتوکسین در آن است.
- قارچها در انسان ، دام ، طیور و گیاهان ایجاد بیماری میکنند.
- رشد قارچها بر روی مواد مختلف نظیر ساختمانهای چوبی یا الوار ، باعث پوسیدگی این ساختمانها میشود.
- عدهای از قارچهای کلاهکدار خوراکی و عدهای نیز مانند برخی از آمانیتها نظیر آمانیتا فالوئیدیس به علت داشتن مواد آمانیتاتوکسین) و آمانیتاهمولیزین ، بسیار سمی و مهلک هستند.
- قارچ آمانیتا موسکاریا در ردیف قارچهای مخدر ، جای دارد. مادهای به نام موسکارین تولید میکند. در صورتی که به مقدار کم مصرف شود، دارای اثری جنون آمیز است و در صورتی که مقدار مصرف زیاد باشد، کشنده و مهلک خواهد بود.
بی تردید مطالبی که در بالا اشاره شد، همه فواید و زیانهای قارچها نیستند. بسیاری از گونههای قارچها شناخته شدهاند که هنوز خصوصیات و فواید آنها مشخص نشده است.
انسان از زمانهای دور اهمیت قارچ های مخمر را کم و بیش می شناخت و از وجود آنها روی مواد قندی،شیر، ماست، خمیر ترش،سرکه،الکل،حتی خاک و فضولات حیوانی اطلاع داشت و برای تخمیر مواد قندی و تهیه ی ماست و یا برخی مواد دیگر از آنها استفاده می کرد.
قارچهایی که مواد قندی را تخمیر کنند قارچ قندی یا ساکارومیست هستند از قدرت تخمیری قارچهای قندی (مخمرها) در ایجاد الکل،گاز کربنیک و تخمیر مواد در صنایع متعدد استفاده می شود.در سالهای اخیر با روشهای اصلاح نژاد و انتخاب نژاد بهتر توانسته اند انواعی از مخمر ها را که امتیازات بیولوزیکی زیادی نسبت به نژادهای وحشی داشته،طعم و مزه ی فراورده ها را مطبوع تر می سازد بدست آورند.
ارزش غذایی مخمر ها به علت داشتن مقدار قابل توجه ی اسید های امینه،ازت،فسفر،ویتامین های (د)،(ب1)،(ب2)،(ک)(پ پ)،(ث) است.در کشور چین به عنوان جبران و کمبود مواد پروتئینی به جیره غذایی افراد از این فراورده افزوده می شود.
مخمر ها به همان اندازه که مفیدند در بعضی موارد مضرند سبب ترشیدگی و تخمیر میوه ها و مواد غذایی مانند سیب،پنیر،و اغلب غذاهای مرطوب می شود.
امروزه از قارچهایی مانند آسپرژیلوس اوریزا و آسپرژیلوس ونتی در تخمیر مواد غذایی،فراوان استفاده می شود. از جنس پنی سلیوم نیز در تهیه ی اسید های آلی مانند اسید سیتریک-اسید فوماریک-اسید اگزالیک-اسید کالیک و اسید کونیک بهره می گیرند.
از قارچ پنی سلیوم کریزوژنوم آنتی بیوتیکی به نام پنی سلین استخراج می کنند که از رشد استافیلوکوک ها جلوگیری می کند.کشف خاصیت انتی بیوتیکی پنی سیلین اولین بار در سال 1925 توسط الکساندر فلمینگ که در بیمارستان سنت ماری لندن روی قارچ پنی سلیوم نوتاتوم تحقیق می کرد صورت گرفت.
عده ی از قارچها مانند ارگوت غلات به شدت سمی هستند و مسمومیت هایی به نام ارگوتیسم ایجاد می نمایند.
علت مسمومیت قارچ ارگوت وجود آلکالوئیدهایی مانند ارگوتوکسین در آن است.همچنین از این قارچ ارگوسترین که تحت اشعه ی ماوراء بنفش به پرو ویتامین (د) تبدیل می شود و در بیماری راشی تیسم مورد استفاده قرار می گیرد استخراج می شود. از گروه ارگوبازین یک سری مشتقاتی به نام لیزژیک اسید دتیل آمید استخراج می کنند که در طب موارد استعمال آن زیاد است.
عده ای از قارچهای کلاهدار خوراکی و عده ای مانند برخی از آمانیت ها نظیر آمانیت فالوئیدس به علت داشتن آمانتیاتوکسین و آمانتیا همولیزین بسیار سمی و مهلک هستند.