سم شناسي زيستي دانش سموم گياهي و جانوري مي باشد واژه سم(Poison) يك واژه ژنريگ مي باشد كه معمولا براي سمومي كه خورده مي شوند اطلاق مي گردد. از اين ديدگاه مي توان گفت كه تمام زهرها(Venoms) سم بوده ولي هر سمي زهر نمي باشد.
ماهيان سمي به دو دسته ماهيان سمي(Cryptotoxic) و ماهيان زهري(Venomous or Phanerotoxic) تقسيم مي شوند. ماهيان سمي خود بر اساس محل توليد سم و طبيعت شيميايي آن به گروههاي مختلفي تقسيم مي گردند. ماهيان زهري نيز به آن دسته اطلاق مي شوند كه سم خود را از طريق اندام سوراخ كننده يا زخم زننده تزريق مي نمايند و زهر در غدد خاصي متمركز شده است.
از حدود 500 گونه ماهي موجود در خليج فارس در حدود 18% آنها يعني حدود 90 گونه سمي مي باشند كه حدود نيمي از آنها زهري هستند. از اين رو اطلاع از خانواده هاي مختلف اينگونه از ماهيان و تاثیرات فيزيولوژيكي سموم آنها بر بدن انسان براي شاغلين امور پزشكي و درماني بويژه در استانهاي ساحلي از اهم امور محسوب مي گردد.
مهمترين راسته هاي ماهيان عبارتند از فوگل ماهي شكلان، سوف ماهي شكلان، شك ماهي شكلان و مهمترين گونه هاي زهري نيز شامل راسته هاي سوف ماهي شكلان، سپر ماهي شكلان و گربه ماهي شكلان و وزغ ماهي شكلان و عقرب ماهي شكلان مي باشند.
سموم ماهيان از نظر طبيعت شيميايي و نحوه اثر غالبا جز سموم عصبي (Neurotoxin) محسوب مي گردند و بايد بيان نمود كه عليرغم خطر جاني جهت انسانها مي توان از اين سموم داروهاي متنوعي را استخراج نمود.
ماهی منجم: با استفاده از باله‌های سینه‌ای خود به عنوان بیلچه، ماهی منجم (Stargazer Fish) ماسه‌های کف دریا را حفر می‌کند. سپس در این گودال آرام می‌گیرد و تنها چشمان و دهانش را بیرون می‌گذارد تا بتواند طعمه‌های عبوری را شناسایی و شکار کند. این ماهی همچنین می‌تواند با استفاده از یک اندم تخصصی که در زیر چشمانش قرار دارد، یک شوک الکتریکی دفاعی به قدرت 50 ولت تولید کند.
مار دریایی نواری: سم مار دریایی نواری 10 برابر زهرآگین‌تر از سم مار زنگی است، اما خوشبختانه این مارها آنقدر نجیب و آرام هستند که آمار نیش زدن انسانها توسط آنها بسیار نادر است. مار دریایی نواری در آبهای گرم و کم‌عمق صخره‌های مرجانی و باتلاق‌های مانگرو زندگی می‌کند. از میان تمام مارهای آبی، تنها این مارها هستند که دوزیست بوده و می‌توانند تا 10 روز را در خشکی بگذرانند.
سفره‌ماهی دم کوتاه: زخمی شدن استیو ایروین (مستندساز معروف حیات‌وحش اهل استرالیا و ملقب به شکارچی تمساح) توسط یک سفره‌ماهی دم کوتاه باعث شد تا کل این گونه به ناحق لقب قاتل را به خود بگیرند. با وجود حادثه پیش آمده برای ایروین، مرگ انسانها در اثر نیش سفره‌ماهی‌ها بسیار نادر است و در سال، تنها یکی دو مورد در سراسر دنیا اتفاق می‌افتد.
این جانوران معمولا دم خنجرمانند خود را برای محافظت در برابر شکارچیانی مانند کوسه‌ها و یا نهنگ‌های قاتل استفاده می‌کنند. دم کوتاه‌ها بزرگ‌ترین گونه در خانواده سفره‌ماهی‌ها هستند. طول آنها ممکن است به 4.5 متر برسد، و وزنشان بالغ بر 340 کیلوگرم شود.
شیرماهی: شیرماهی‌ها (Lionfish) که در فارسی خروس ماهی نیز نامیده می‌شوند، ظاهری بسیار رنگارنگ و جذاب دارند. اما زرادخانه آنها که همان باله‌های پشتی سوزن‌مانندشان است، در واقع هشداری برای دور نگهداشتن دیگر موجودات است.
انسان‌های کنجکاوی که قصد نزدیک شدن به این ماهیان را دارند، با نیشی دردناک و به طور بالقوه سمی از سوی این خارها روبه‌رو می‌شوند. شیرماهی‌های ابتدا در آبهای بخش اندونزیایی اقیانوس آرام شناسایی شدند، اما اخیرا به سایر آبهای گرم همانند دریای کارائیب نیز گسترش یافته‌اند؛ مکان‌هایی که در آنجا به عنوان یک گونه مهاجم باعث به وجود آمدن نگرانی‌های بوم‌شناختی شده‌اند.
ماهی بادکنکی: این توپ به ظاهر بی‌آزار در واقع یک ماهی بادکنکی است که در آبهای ساحل کارناتاکا هند به گل نشسته است. این ماهی که با نام ماهی پفکی نیز شناخته می‌شود، سعی می‌کند تا با قورت دادن مقادیر زیاد آب (و یا هوا) و باد کردن خود تا چند برابر اندزاه معمولی، مانع از خورده شدن خود توسط شکارچیان شود. شکارچیانی که به این هشدار توجه می‌کنند خوش‌شانس هستند، زیرا آنهایی که این کار را انجام نمی‌دهند ممکن است زنده نمانند تا بتوانند اشتباهشان را تکرار کنند.
ماهی بادکنکی در بدن خود ماده‌ای به نام تترودوکسین دارد، که برای اغلب ماهیان و همچنین انسان مرگبار است. با این وجود، برخی از ژاپنی‌ها ماهی بادکنکی را خوراک لذیذی می‌دانند؛ اگرچه یک ماهی می‌تواند سم کافی برای کشتن 30 انسان را در خود داشته باشد.