مریم گلی
به فارسی در بعضی مناطق مریمی ومریم گلی در كتب طب سنتی و به عربی مریمیه و شالبیه و مریمیه صغیره نام برده می شود. به فرانسوی Sauge و به انگلیسی Common sage گفته می شود.گیاهی است از خانواده نعناLabiatae،نام علمی Salvia officinalis L. ومترادف آن Salvia argentea Hort. می باشد.
● مشخصات
مریم گلی گیاهی است علفی چند ساله چهار گوش كركدار ،بلندی گیاه زیاد نیستو در حدود ۵/۰ متر می باشد .متقابل پوشیده از كرك به رنگ سبز مایل به سفید .برگهای پایین ساقه دراز ،بیضی ،به طول ۵-۴ سانتی و نوك تیزپ،كناره برگها دارای دندانه منظم بادمبرگ ولی برگهای واقع در قسمت بالای ساقه بدون دمبرگ و كوچك است.
گلها به رنگ آبی كمرنگ یا ارغوانی معمولا در تابستان سال دوم ظاهر می شود.گونه دیگری از این گیاه كه از نظر طبی چندان مورد توجه نیست دارای گلهای قرمز زیبایی است كه به نام سلوی در گل كار كاشته می شود،نام علمی آنSalvia ambigua می باشد.
مریم گلی وحشی در اراضی خشك و سنگلاخ مناطق مختلفه آسیا و شمال آفریقا می روید،در ایران نیز این گیاه در آذربایجان شرقی و بعضی مناطق دیگر ایران در باغچه ها كاشته می شود.
تكثیر مریم گلی اگر چه با بذر ممك است ممكن است ولی در باغبان معمولا از طریق قلمه ازدیاد می شود.این گیاه در شرایط مختلفه وسیعی می روید ولی بهتر ین رشد آن در خاكهای رسی غنی زهكش دار می باشد و اراضی رو به آفتاب را ترجیح می دهد.برای تولید تجارتی فاصله بین خطوط كاشت را معمولا یك متر و فاصله بوته ها در روی خطوط را در حدود ۴۰ سانتی متر می گیرند.محصول سال اول البته كم است ولی در سال دوم و در سالهای بعد حدود یك تن برگ خشك از هر هكتار برداشت سال دوم و در سالهای بعد در حدود یك تن خشك از هر هكتار برداشت می شود.بدیهی این مقدار برگ ،محصول چند چین می باشد.
بهترین زمان برداشت از نظر بیشترین مقدار اسانس در برگ در آغازظهور گلها می باشد.معمولا در حدود ۲۰ سانتی متر از قسمت فوقانی ساقه های گیاه با برگهای ان چیده می شود و پس از چیدن گل در مدت ۸-۷ روز در سایه و در جریان هوا پهن میكنند كه خشك شود تا ضمن اینكه حداكثر اسانس در برگ می ماند رنگ سبز خاكستری برگ نیز به این ترتیب حفظ شود .پس از اینكه ساقه ها خشك شد برگها را از ساقه ها جدا كرده و در ظرفهای كاملا سربسته ای حفظ می نمایند.معمولا ۴ سال یكبار چون گیاه خشبی می شود ،مزرعه باید تجدید و نو شود.
● تركیبات شیمیایی
از نظر تركیبات شیمیایی برگهای مریم گلی دارای اسانس روغنی فرار و ساپونین و یك ماده تلخ به نام پیكرو سالوین با خاصیت متوقف كردن رشد باكتری و همچنین اسید های آلی م یباشد.از تقطیر برگهای خشك مریم گلی ۵/۲-۵/۱ درصد اسانس گرفته می شود كه رنگ آن زرد كمرنگ است و درالكل ۸۰ درجه حل می شود .و اسانس مریم گلی عنبری است و از نظر مقدار كافور خیلی غنی است.
اگر گیاه در هوای آزاد خشك شود و برای خشكگ كردن آن از حرارت آتش استفاده نشود،مقدار اسانس آن بیشتر خواهد بود و همچنین مقدار اسانس و مقدار ماده سینئول اسانس در دوران ظهور شكوفه ها و باز شدن گل بیشترین است. مقدار سینئول كه در اسانس وجود دارد در اسانس شاخه هایی كه تازه خك شده اند در حدود ۲۵ درصد می باشد.
از گیاه دیترپن و پیكروسالوین نیز گرفته می شود.[S.G.I.M.P] ● خواص و كاربرد
مریم گلی از روزگاران كهن در مجموعه گیاهان طبی یونان ها و رومی ها مورد شناخت و توجه خاص بوده است و ابتدا به عنوان داروی موثر برای معالجه عوارض نیش حشرات به عنوان ضد سم و همچنین داروی تونیك و مقوی برای تقویت روح و بدن و افزایش طول عمر به كار می رفته است.آثار شفابخش این گیاه در معالجه بیماریها در كتابها و نوشته های طبیعی دانها و حكمای طب سنتی روزگاران كهن نظیر تئوفر است ،فیلسوف یونانیBc(۲۸۷-۳۷۲)و دیور سكوریدس ،طبیب یونانی (قرن اول پس از میلاد )و پلی نی ، طبیعی دان رومی (اوایل قرن اول میلاد مسیح ) به تفضیل آمده است.
در دوران قروون وسی حكمای طب سنتی اروپا از مریم گلی ضمن خواص متعددی كه برای آن قایل بودند برای معالجه یبوست ، وبا ، سرما خوردگی و انواع تبها و اختلالات كبدی و صرع می و فلج استفاده می كرده اندو این گیاه را مقوی و مولد خون تازه و صالح می دانستند و برای تقویت عضلات و آرام كردن اعصاب تجویز می شده است.
از قرن نهم این گیاه به اروپا را یافت و بسرعت توسعه یافت و پس از آن به چین وارد شد و در چین برای معطر كردن انواع مشروبات مورد استفاده قرار می گرفت و مصرف آن به قدری زیاد شد كه در قرن هفدهم چینی ها در مقابل گرفتن هر یك كیلو از برگهای خشك مریم گلی خشك مریم گلی اروپایی حاضر بودند ۴-۳ كیلو گرم چای چینی بدهند. در قرن شانزدهم در انگلیس قبل زا اینكه چای به عنوانعمومی گرم معمول شود از برگهای مریم گلی دم كرده و می خورند.
پس از آن در ۳۰۰-۲۰۰ سال اخیر این گیاه به آمریكا وارد شد و به عنوان ادویه عالی مورد توجه خانه دارها قرار گرفت.در حال حاضر اسانس مریم گلی برای معطر كردن و خوشبو كردن گوشتها ی كنسرو و انواع سوسیس و گوشت و گوشت مرغ ودر عظر سازی به عنوان اسانس پایه برای مخلوط كردن سایر اسانسها برای تهیه عطر و آب توالت مردان به كار می رود.
برگ خشك مریم گلی معطر و طعم ان تند و كمی تلخ است.حكمای طب سنتی ایرانی معتقدند كه تونیك و مقوی و قابض است واز خیسانده آن در استعمال خارجی برای التیام زخمها و خراشهای پوست و برای بند آوردن شیر پستان در موقع از شیر گرفتن بچه استفاده می شود.
در هندوستان و چین از جوشانده برگهای آن به صورت غرغره برای شست و شو وضد عفونی كردن دهان و التیام زخمهای دهان و ناراحتی های حلق استفاده می شود.از دم كرده برگ و سرشاخه های مریم گلی برا ی قطع جریان و سیلان شیر كه پس از شیر دادن طفل در مادران باقی می ماند و گاه منجر به تب می شود نیز استفاده می شود.البته از نعناهم در مواردی نظیر این مورد استفاده می شود ،مریم گلی خواص دیگر تقویتی نیز دارد.
از مریم گلی برای التیام زخمهای ساق نیز استفاده می شود به این ترتیب كه آن را با عسل جوشانیده و پارچه ای را در این دم كرده وارد و آلوده كرده و ری زخم می اندازند در التیام زخم تسریع می نماید.دم كرده ساده آن هم برای این نوع كمپرسها مفید است. سرانجام از مریم گلی به عنوان مدر و كمك به هضم غذا ضد تشنج و كم كردن مقدار قند خون و قاعده آور استفاده می شود.مصرف جوشانده آن ۱۰ گرم برگ گیاه در ۱۰۰ گرم سركه مقدار قند خون را به سرعت كاهش می دهد.
در فرانسه از دم كرده ۳۰-۱۵ گرم مریم گلی در یك لیتر آب جوش به عنوان قاعدعه آور استفاده می كنند و یك فنجان در هنگام خواب می خورند.
دم كرده مریم گلی : ۵ گرم برگ خشك مریم گلی را با ۱۰۰۰ رگم آب جوش دم و صاف كرده و برای تحریك تقویت و عرق كردن متدرجا در عرض روز فنجان فنجان مثل چای بخورند.دم كرده ۳۰-۱۵ گرم برگ در۱۰۰۰ گرم آب جوش به عنوان مقوی معده و برای ضعف اعصاب بسیار نافع است.
دود كردن مریم گلی: برگ خشك مریم گلی را گرفته خرد كرده مثل توتون در چپق بریزندو دود كنند و پس از كشیدن دهان و بینی را ببندند ،نفس را بشدت از ریه خارج كنند و چندین دفعه در عرض روز این عمل را تكرار كنند،برای سنگینی گوش و اختلالات نزله و سرما خوردگی و ورمهای حلق ناشی از سرما خوردگی نافع است.
تهیه و تنطور مریم گلی برای تقویت مو:برگهای مریم گلی را در الكل (۵ بربر وزن برگ )مدت ۲ هفته خیس می كنند و پس از آن مایع حاصل را به نسبت مساوی با مشروب الكلیRhum مخلوط می كنندو با این مخلوط در موقع استحمام پوست سر را خوب مالش می دهند.
